توسط : 
یکی از مهم‌ترین تفریحات ما ایرانی‌ها سفر رفتن است. ما از تماشای یک جنگل تمیز، یک ساحل زیبا بدون زباله و مناطق کوهستانی که حیوانات در آنجا با آرامش زندگی می‌کنند، لذت می‌بریم. این مکان‌ها سرمایه‌های ملی ما هستند و دوست داریم همیشه در بهترین وضعیت خود باشند.
اما تابه‌حال فکر کرده‌ایم که رفت‌وآمد ما به این مناطق چه تأثیری روی آن‌ها می‌گذارد؟ حضور انسان‌ها در طبیعت، هم می‌تواند مفید و هم می‌تواند آسیب‌زا باشد. در این مطلب، می‌خواهیم ببینیم گردشگری چه پیامدهای مثبت و منفی برای محیط زیست دارد و مهم‌تر از آن، یاد بگیریم که چطور با انجام کارهای کوچک، از طبیعت زیبای اطرافمان بهتر مراقبت کنیم. همراه ما باشید.
پیامدهای منفی گردشگری بر محیط زیست
وقتی تعداد زیادی از مردم به یک منطقه، به‌خصوص مناطق بکر و طبیعی وارد می‌شوند، مشکلاتی به وجود می‌آید که گاهی جبران آن‌ها سخت است. رایج‌ترین مشکلات ناشی از حضور انسان در محیط زیست به شرح زیر هستند:
تولید زباله و آلودگی‌های شیمیایی
یکی از واضح‌ترین مشکلات، زباله‌هایی است که از گردشگران به جا می‌ماند. بطری‌های پلاستیکی، کیسه‌های نایلونی و ظروف یک‌بارمصرف به سادگی در طبیعت تجزیه نمی‌شوند و صدها سال باقی می‌مانند.
پلاستیک‌ها به‌مرورزمان به ذرات بسیار ریزی به نام میکروپلاستیک تبدیل می‌شوند که حیوانات آن‌ها را می‌خورند و وارد زنجیره غذایی ما انسان‌ها هم می‌شوند. علاوه بر این، فاضلاب هتل‌ها و مراکز اقامتی اگر به درستی تصفیه نشود، منابع آب زیرزمینی و رودخانه‌ها را آلوده می‌کند.
فشار زیاد بر منابع طبیعی
گردشگری به آب، غذا و انرژی زیادی احتیاج دارد. در یک منطقه خشک و کم‌آب، ساختن یک هتل بزرگ با استخر و فضای سبز وسیع، فشار بسیار زیادی به منابع آبی محدود آن منطقه وارد می‌کند. این موضوع زندگی مردم بومی و کشاورزی آن‌ها را با مشکل جدی روبه‌رو می‌سازد. تأمین غذای رستوران‌ها نیز گاهی باعث شکار بی‌رویه حیوانات یا صید بیش از حد ماهی‌ها می‌شود و تعادل زیستی منطقه را به هم می‌زند.
تخریب زیستگاه و آزار حیوانات
گاهی توسعه گردشگری به دو شکل اساسی به طبیعت آسیب می‌زند. نخست، با ساخت‌وسازهایی مانند جاده، هتل و فرودگاه، بخش‌هایی از جنگل‌ها و سواحل که خانه و پناهگاه حیوانات و گیاهان هستند، به طور مستقیم تخریب می‌شوند. دوم، حضور جمعیت زیاد و سروصدای ناشی از وسایل نقلیه مانند خودروها و قایق‌ها، به حیوانات استرس وارد کرده و آرامش آن‌ها را به هم می‌زند. این استرس باعث می‌شود حیوانات یا از آن منطقه فرار کنند یا در انجام کارهای حیاتی خود مانند غذا خوردن و تولیدمثل دچار مشکل شوند.
فرسایش خاک و نابودی پوشش گیاهی
پیاده‌روی یا رانندگی خارج از مسیرهای تعیین‌شده، باعث لگدمال‌شدن گیاهان و فشرده‌شدن خاک می‌شود. خاکی که فشرده شده، دیگر نمی‌تواند آب را به خوبی جذب کند. با از بین رفتن پوشش گیاهی، خاک در برابر باد و باران بی‌دفاع مانده و به راحتی شسته می‌شود. این فرسایش خاک، کیفیت زمین را از بین می‌برد و حتی در مناطق شیب‌دار، خطر وقوع سیل و رانش زمین را افزایش می‌دهد.
آلودگی صوتی و نوری
این نوع آلودگی‌ها کمتر به چشم می‌آیند اما تأثیر زیادی دارند. نور مصنوعی زیاد از هتل‌ها و استراحتگاه‌های ساحلی، باعث گمراه شدن نوزادان لاک‌پشت‌های دریایی می‌شود که به جای حرکت به سمت دریا، به سمت خشکی می‌روند و از بین می‌روند. آلودگی صوتی نیز پرندگان و حیوانات شب‌زی را در پیدا کردن جفت یا شکار دچار مشکل می‌کند.
تأثیرات مثبت گردشگری بر محیط زیست
باوجود همه نکات منفی، اگر گردشگری به شکل اصولی و درست انجام شود، می‌تواند به حفظ طبیعت هم کمک کند. وقتی یک منطقه به یک مقصد گردشگری محبوب تبدیل می‌شود، ارزش آن برای همه مشخص می‌گردد.
درآمدهایی که از فروش بلیط پارک‌های ملی یا مناطق حفاظت‌شده به دست می‌آید، مستقیماً برای حفاظت از همان مکان هزینه می‌شود؛ مثلاً برای استخدام محیط‌بان، مبارزه با شکارچیان غیرقانونی و بازسازی مناطق آسیب‌دیده. در واقع، گردشگری به طبیعت ارزش اقتصادی می‌دهد و دولت‌ها و جوامع محلی را برای محافظت از آن تشویق می‌کند.
همچنین، گردشگری سطح آگاهی عمومی را بالا می‌برد. کسی که از نزدیک یک جنگل انبوه یا یک اکوسیستم مرجانی زنده را می‌بیند، ارتباط عمیق‌تری با طبیعت برقرار می‌کند. این تجربه مستقیم، افراد را به حامیان و مدافعان سرسخت محیط زیست تبدیل می‌کند.
راهکارهای کاهش اثرات منفی گردشگری بر محیط زیست
هر کدام از ما به‌عنوان یک گردشگر، قدرت زیادی برای تغییر اوضاع داریم. با رعایت چند نکته کاربردی و ساده زیر، می‌توانیم کمترین میزان تأثیر منفی را در محیط زیست بگذاریم:
برنامه‌ریزی دقیق و انتخاب آگاهانه
پیش از حرکت، مقاصد و اقامتگاه‌هایی را جستجو کنید که به اصول زیست‌محیطی پایبند هستند. اقامتگاه‌های بوم‌گردی که از معماری محلی استفاده می‌کنند و غذای ارگانیک سرو می‌نمایند، گزینه‌های عالی هستند. در وب‌سایت‌هایی مانند رزرو تور می‌توانید اطلاعات خوبی درباره این مراکز پیدا کنید.
رعایت اصول اولیه حضور در طبیعت
این قانون را به خاطر بسپارید: «به طبیعت چیزی اضافه نکنید و از آن چیزی کم نکنید». تمام زباله‌های خود را، حتی ته‌سیگار و پوست میوه، در یک کیسه جمع‌آوری کرده و با خود به شهر برگردانید. هرگز در طبیعت آتش روشن نکنید، مگر در مکان‌هایی که به همین منظور مشخص شده‌اند. هنگام شنا یا شست‌وشو در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، از صابون‌ها و شامپوهای زیست‌تخریب‌پذیر استفاده کنید.
صرفه‌جویی هوشمندانه در آب و انرژی
در محل اقامت خود، درست مانند خانه رفتار کنید. مدت زمان حمام خود را کوتاه کنید. هنگام مسواک زدن شیر آب را ببندید. وقتی از اتاق خارج می‌شوید، چراغ‌ها، تلویزیون و سیستم سرمایش یا گرمایش را خاموش کنید. این اقدامات کوچک، در مجموع تأثیر بسیار بزرگی بر کاهش مصرف منابع دارند.
استفاده از حمل‌ونقل پایدار
قطار یکی از پاک‌ترین وسایل حمل‌ونقل عمومی است. با تهیه بلیط قطار برای مسافت‌های طولانی، به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای کمک زیادی می‌کنید. در مقصد هم به جای استفاده مداوم از تاکسی، از دوچرخه، پیاده‌روی یا اتوبوس و مترو استفاده نمایید.
حمایت از اقتصاد و فرهنگ محلی
به جای خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ، از مغازه‌ها، رستوران‌ها و بازارهای محلی خرید کنید. صنایع دستی که توسط هنرمندان همان منطقه ساخته شده را به‌عنوان سوغات تهیه کنید. با این کار، به اقتصاد مردم بومی کمک می‌کنید و آن‌ها را برای حفظ فرهنگ و طبیعت منطقه‌شان توانمند می‌سازید. از خرید سوغاتی‌هایی که از اجزای بدن حیوانات (مانند صدف، مرجان، عاج) ساخته شده‌اند، جداً خودداری کنید.
همراه داشتن لوازم شخصی چند بار مصرف
یک بطری آب، یک لیوان و چند کیسه پارچه‌ای همیشه همراه خود داشته باشید. با پر کردن مجدد بطری آب، از تولید انبوه زباله‌های پلاستیکی جلوگیری می‌کنید. با داشتن کیسه پارچه‌ای هم نیازی به گرفتن نایلون از فروشنده‌ها نخواهید داشت.
انتخاب فعالیت‌های کم‌اثر
در مقصد، فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که کمترین آسیب را به محیط می‌زنند. برای مثال، پیاده‌روی در مسیرهای مشخص، قایقرانی پارویی یا تماشای پرندگان، گزینه‌های بهتری نسبت به رانندگی آفرود در مناطق حساس، جت اسکی یا تورهایی هستند که بیش از حد به حیات وحش نزدیک می‌شوند.
سخن پایانی
مسئولیت‌پذیری در سفر به معنای کمتر لذت بردن نیست؛ بلکه به معنای عمیق‌تر و آگاهانه‌تر لذت بردن است. هر یک از ما با انتخاب‌های کوچک خود، می‌توانیم بخشی از راه‌حل باشیم، نه بخشی از مشکل. با مراقبت از طبیعت و اهمیت به آن، در واقع از خانه مشترک خودمان و میراثی که باید به دست آیندگان بسپاریم، محافظت می‌کنیم. بیایید گردشگرانی باشیم که هر جا می‌رویم، تأثیری مثبت و ماندگاری از خود به جای می‌گذاریم.
