حافظیه | یکی از معروف‌ ترین جاهای دیدنی استان فارس

 خواجه شمس‌ الدین محمد حافظ شیرازی معروف به « لیسان الغیب » مفسر اسرار و زبان عرفاً از شاعران برجسته قرن هشتم در ایران است. ابیات عرفانی او هم نزد عموم مردم و هم در نزد علما گرامی است. ایرانیان اغلب در مواقع ناراحتی یا در مناسبت‌های سنتی مختلف مانند شب یلدا به شعر حافظ روی می‌آورند. در این راستا، حافظیه نه‌تنها یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شیراز برای ساکنان این شهر است، بلکه مکانی ضروری برای بازدیدکنندگان از شهر زیبای شیراز است.

 حافظیه کجاست؟

 حافظیه یکی از معروف‌ ترین جاهای دیدنی شیراز و استان فارس است که در شیراز واقع شده است. این مکان که به نام مقبره حافظ در داخل آن نام‌گذاری شده است، در قسمت جنوبی دروازه نمادین شیراز، دروازه‌قرآن قرار دارد. حافظ که چهره‌ای سرشناس و جهانی است هر ساله گردشگران داخلی و بین‌المللی متعددی را به خود جذب می‌کند و حتی کنسرت‌های بزرگی در مجموعه حافظیه برگزار شده است که از جمله آن می‌توان به اجرای محمدرضا شجریان در سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۷۰ و کنسرت‌های استاد ناظری اشاره کرد.

 امروزه در پی تحولات چشمگیری از سال ۱۳۸۶ این مجموعه گسترش بیشتری یافته است. حافظیه منحصر به مقبره حافظ نیست، بلکه دارای بخش‌های مختلف با معماری زیبا و فضای سبز است. آرامگاه خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی در سال ۱۳۵۴ توسط وزارت فرهنگ و هنر به شماره ۱۰۰۹ به ثبت میراث ملی ایران رسید.

 دسترسی به حافظیه

•  نشانی حافظیه: استان فارس، شیراز، بین چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه، روبروی ورزشگاه حافظیه

 جاده بین چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه چند سالی است که آسفالت شده است. ابتدا قرار بود این مکان مسیر عابر پیاده با محدودیت دسترسی خودرو باشد، اما در حال حاضر تردد وسایل نقلیه از چهارراه حافظیه به سمت چهارراه ادبیات مجاز است.

 اگر قصد دارید با استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی به حافظیه برسید، به جز تاکسی و اتوبوس‌هایی که در طول مسیر از چهارراه ادبیات حرکت می‌کنند، گزینه‌های محدودی دارید. بااین‌حال، استفاده از تاکسی ممکن است انتخاب راحت‌تری باشد. برای استفاده از تاکسی، باید به “میدان گاز” برسید. تقریباً تمام تاکسی‌های این منطقه شما را به حافظیه می‌برند.

 متأسفانه هنوز خط مترو نزدیک حافظیه وجود ندارد. اگر ترجیح می‌دهید با ماشین شخصی از دروازه شیراز به حافظیه برسید، توصیه می‌شود در خیابان گلگشت قرار بگیرید و پس از حدوداً ۵۰۰ متر به سمت راست و به خیابان چل مقام بپیچید. در خیابان چل مقام ادامه دهید تا به چهارراه ادبیات برسید، جایی که حافظیه در سمت راست شما قرار دارد.

  معمار و طراح حافظیه

 یکی از مستشرقان (خاورشناسان) برجسته که به تاریخ، فرهنگ و هنر ایران عشق عمیق داشت، آندره گدار فرانسوی بود. او از مدرسه هنرهای زیبای پاریس فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۹۲۸ به دعوت دولت ایران به این کشور آمد. مأموریت او سازماندهی اداره آثار باستانی، حفظ و احیای بناهای تاریخی و ریاست دانشکده هنرهای زیبای تهران بود.

 گدار در طول ۳۲ سال اقامت خود در ایران، بازدیدهای متعددی از اماکن تاریخی ایران انجام داد و در این مسیر فهرستی از این اماکن تهیه کرد. او برای حفظ، نگهداری و مرمت این گنجینه‌های تاریخی اقداماتی انجام داد. از اولین آثار ملی ایران که توسط این معمار فرانسوی به ثبت رسید، تپه‌های تاریخی سیلک بود. ساخت و تکمیل حافظیه به شکل امروزی یکی از زیباترین و ماندگارترین آثار گدار است که از معماری اصیل ایرانی الهام گرفته شده است. این پروژه با هنرمندی ماهر استادکاران ایرانی زیر نظر گدار به پایان رسید.

 آندره گدار در سال ۱۹۳۹ در جریان جنگ جهانی دوم و اشغال فرانسه توسط نازی‌ها از سوی کمیته ملی فرانسه در ایران انتخاب شد و مجله «فرانسه آزاد» را در تهران منتشر کرد. او از سال ۱۹۳۶ به همراه همسرش یدا گدار و چند تن از محققین و پژوهشگران ایرانی اقدام به انتشار سالانه‌ای به زبان فرانسوی به نام «آثار ایران» کرد که به معرفی هنر و فرهنگ ایران به جهانیان اختصاص داشت و در هشت جلد با جزئیات دقیق گنجینه‌های هنر و معماری ایران را همراه با نقشه ارائه کردند.

 تاریخچه حافظیه

حافظیه فقط یک مقبره نیست، بلکه گواهی زنده بر تاریخ غنی ادبی و فرهنگی ایران است. جایی است که سخنان و حکمت حافظ همچنان در آن طنین انداز می شود و پلی میان گذشته و حال ایجاد می کند. حافظیه تاریخی طولانی  دارد که به زمان ساخت آن باز می گردد. این مکان مقدس برای ادای احترام به شاعر بزرگ فارسی زبان حافظ ساخته شده و از آن زمان به زیارتگاه عاشقان شعر و عرفان تبدیل شده است.

تاریخچه حافظیه را می توان به اواسط قرن بیستم که به طور رسمی به عنوان یک میراث ملی شناخته شد، جستجو کرد و برای بزرگداشت حافظ و کمک های او به ادبیات فارسی طراحی شده است. مقبره و باغ های اطراف آن به طور دقیق برنامه ریزی و ساخته شده بود تا فضایی را ایجاد کند که جوهر شعر حافظ را به تصویر بکشد.

حافظیه طی سالیان متمادی دستخوش بازسازی ها و توسعه های متعددی شده است تا تعداد روزافزون بازدیدکنندگان را در خود جای دهد. این مرکز تبدیل به یک مرکز فرهنگی و ادبی شده است که مردمی را از سراسر جهان که از ابیات حافظ الهام می گیرند به خود جذب می کند. این مقبره با گنبد خیره کننده و کاشی کاری های پیچیده خود شاهکاری از معماری ایرانی است. محل آرامش و تأمل است که بازدیدکنندگان می توانند در آن به حافظ ادای احترام کنند و با روح شعر او ارتباط برقرار کنند.

بخش های مختلف حافظیه

حافظیه یک سازه واحد نیست، بلکه مجموعه‌ای با بخش‌های مختلف است که هر کدام به زیبایی و جذابیت کلی این مکان کمک می‌کنند. این بخش‌ها شامل باغ‌ها، آلاچیق‌ها و سایر عناصر معماری است که تجربه لذت بخش بازدیدکنندگان را افزایش می‌دهد.

• مقبره اصلی: مرکزی‌ترین و برجسته‌ترین بنای حافظیه است. مقبره حافظ در آن قرار دارد و کانون اصلی تکریم و تحسین بازدیدکنندگان است.
• باغ ها: باغ‌های اطراف به زیبایی منظره سازی شده‌اند و دارای فضای سرسبز، گل‌های معطر و فواره‌های آرام هستند. آنها محیطی آرام را برای گردش و تفکر برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند.
• آلاچیق ها: در سرتاسر حافظیه، آلاچیق‌ها یا سازه‌های کوچکی را خواهید دید که هم به عنوان عناصر معماری و هم مکانی برای نشستن و استراحت بازدیدکنندگان عمل می‌کنند. این آلاچیق‌ها با کاشی کاری‌های پیچیده تزئین شده‌اند و در روزهای آفتابی سایه ایجاد می‌کنند.
• حیاط: مجموعه حافظیه دارای حیاط‌های باز است که بازدیدکنندگان می‌توانند در آن جمع شوند، شعر بخوانند یا در بحث‌های مختلف شرکت کنند. این فضاهای باز حس اجتماع و تأمل را تشویق می‌کند.
• جزئیات معماری: حافظیه با کاشی کاری‌های خیره کننده، خوشنویسی و عناصر تزئینی که هنر معماری ایرانی را به نمایش می‌گذارد، آراسته شده است. هر گوشه از این مجموعه گواهی بر تلاش زیاد و مهارت صنعتگرانی است که در ایجاد آن سهیم بوده‌اند.
• شعر حافظ: حافظیه نه تنها فضایی برای یادبود، بلکه بازنمایی نمادین شعر حافظ است. اشعار او در سراسر مجموعه نمایش داده می شود و تجربه‌ای زیبا برای کسانی که از سخنان او قدردانی می‌کنند، ایجاد می‌کند.
• سایر اشخاص مهمی که در بخش‌های مختلف حافظیه دفن شده‌اند به شرح زیر می‌یاشند:
• رسول پرویزی، نویسنده و داستان‌نویس
• فرصت‌الدوله شیرازی، شاعر
• دکتر مهدی حمیدی شیرازی، شاعر و استاد دانشگاه
• استاد نورالدین رضوی سروستانی، از بزرگان آواز و موسیقی اصیل ایرانی
• حاج ملاعلی سمنانی، عالم و عارف
• و…

 سنگ قبر و حرم حافظ شیرازی

 قلب حافظیه بی شک سنگ قبر و زیارتگاه حافظ شیرازی است. اینجاست که بازدیدکنندگان برای ادای احترام، الهام‌گرفتن و ارتباط با میراث شاعر بزرگ می‌آیند. سنگ قبر به‌خودی‌خود یک اثر هنری قابل‌توجه است و سازه‌ای با طراحی پیچیده است که اغلب با کاشی‌های زیبا و خوشنویسی پوشیده شده است که ابیات حافظ را به نمایش می‌گذارد. سنگ قبر نمادی از تأثیر ماندگار شاعر بر ادبیات و فرهنگ فارسی است.

 ضریحی که اطراف سنگ قبر را احاطه کرده است فضایی برای احترام و تأمل است. بازدیدکنندگان برای خواندن شعر حافظ، اقامه نماز و غوطه‌ورشدن در فضای عرفان و حکمتی که از ابیات حافظ مجسم می‌شود، در اینجا جمع می‌شوند. در اطراف سنگ قبر و زیارتگاه، باغ‌هایی را خواهید دید که فضایی آرام و متفکرانه ایجاد می‌کنند. این باغ‌ها با سرسبزی، گل‌ها و فواره‌ها آراسته شده‌اند و محیطی ایده‌آل را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند تا با شعر حافظ درگیر شوند و با درون خود ارتباط برقرار کنند.

 اشعار زیبای حافظ در سرتاسر حافظیه

  کریم‌خان زند دستور داد سنگ مرمری بسازند که بر آن دو بیت حافظ نوشته شود. این سنگ به سفارش حاج آقاسی بیگ افشار آذربایجانی انجام شده است. این سنگ با ابعاد ۴۰x80x266 سانتی‌متر هنوز بالای قبر ایستاده است. بر بالای سنگ‌نگاره، در حاشیه‌ای آراسته، خط زیر حک شده است: «انت الباقی و کل شی هالک» (تو جاودان هستی، همه چیز از بین می‌رود).

 در ضلع جنوبی سنگ‌نوشته شده است: «چراغ اهل معنی خواجه حافظ بجو تاریخش از خاک مصلی».

 به دنبال حکومت سلسله زند، افراد زیادی در تعمیر و مرمت آرامگاه مشارکت داشتند، از جمله طهماسب میرزا (معید) در سال ۱۸۹۴ میلادی که یک توری آهنی بر مقبره نصب کرد و فرهاد میرزا (معتمدالدوله) در سال ۱۸۹۶م. میلادی که دور آرامگاه حافظ نرده آهنی گذاشت.

بهترین زمان ساعات بازدید

پس از معرفی آرامگاه حافظ، این نکته را هم اضافه کنیم که ساعت بازدید از این مکان از ۸ صبح تا ۱۹ عصر است. همچنین، آخرین زمانی که می‌توانید برای ورود به حافظیه بلیط تهیه کنید، تا ساعت ۱۸:۳۰ است. بنابراین، اگر قصد دارید از این جاذبه دیدن کنید، برنامه‌ریزی کنید تا زمان کافی برای گردش و لذت بردن از محیط داشته باشید.

کلام آخر

 حافظیه شیراز فقط یک جاذبه گردشگری نیست، بلکه گواهی برقدرت ماندگار ادبیات و هنر تاریخ ایران است؛ جایی است که شعر حافظ در آن جان می‌گیرد و بازدیدکنندگان می‌توانند زیبایی‌های فرهنگ و تاریخ ایرانی را در قلب شهر زیبای شیراز تجربه کنند. حافظیه با تاریخ غنی، زیبایی‌های معماری و باغ‌های آرام خود، مقصدی است که در سفر به شیراز باید از آن بازدید کرد و جایی است که سخنان یک شاعر، همچنان الهام‌بخش و در تسخیر قلب مردم از هر طبقه و جایگاه است.

سوالات متداول: