در شیراز، شهر شعر و ادب و هنر، باغی زیبا و دل انگیز قرار دارد که با نام باغ نارنجستان قوام شناخته می‌شود که یکی از جاهای دیدنی شیراز بحساب می آید. این باغ، یادگاری از دوران قاجار است و در دل خود، داستان‌های فراوانی را نهفته دارد. باغ نارنجستان قوام ، با درختان نارنج سربه فلک کشیده و عمارت باشکوهش، منظره‌ای بی‌نظیر را به نمایش می‌گذارد. در این باغ، می‌توان از زیبایی‌های طبیعت لذت برد و از تماشای معماری اصیل ایرانی شگفت زده شد. باغ نارنجستان قوام، نه تنها از نظر زیبایی، بلکه از نظر تاریخی نیز بسیار ارزشمند است. در این باغ، می‌توان آثار هنری و تاریخی ارزشمندی را مشاهده کرد که یادگاری از دوران قاجار هستند.
تاریخچه باغ نارنجستان قوام
باغ نارنجستان قوام یکی از زیباترین و ارزشمندترین باغ های تاریخی ایران که در شهر شیراز واقع شده است. این باغ در دوران قاجار توسط خاندان قوام ساخته شد و به‌‌عنوان محل اقامت حاکم شیراز مورد استفاده قرار می‌گرفت. ساخت این باغ در سال ۱۲۵۷ خورشیدی آغاز شد و در سال ۱۲۶۷ تکمیل گردید.
باغ نارنجستان قوام از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بخش اول مربوط به باغ و بخش دوم مربوط به‌‌عمارت اصلی است. باغ این عمارت با مساحت حدود ۱۵ هزار مترمربع، دارای درختان نارنج، نخل، کاج و سایر درختان و گل‌های زیبا است. عمارت اصلی این باغ نیز دارای سه طبقه است و از تزئینات و هنرهای مختلفی مانند گچ‌بری، نقاشی، آینه‌کاری، کاشی‌کاری، حجاری و منبت‌کاری برخوردار است. باغ نارنجستان قوام در سال ۱۳۵۴ خورشیدی به دانشگاه شیراز واگذار شد و در حال حاضر به‌‌عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عمارت های باغ نارنجستان قوام
باغ نارنجستان قوام از دو عمارت اصلی تشکیل شده است که در دو ضلع شمالی و شرقی باغ قرار دارند. عمارت بیرونی که در ضلع شمالی باغ قرار دارد، محل برگزاری جلسات رسمی و پذیرایی از مهمانان بود. این عمارت دارای دو طبقه است و در طبقه اول آن تالار بزرگی با تزئینات آینه‌کاری، گچ‌بری و نقاشی‌های بی‌نظیر قرار دارد.
در طبقه دوم نیز اتاق‌های متعددی وجود دارد که برای استراحت و پذیرایی از مهمانان استفاده می‌شد. عمارت اندرونی که در ضلع شرقی باغ قرار دارد، محل زندگی زنان خانواده قوام بود. این عمارت نیز دارای دو طبقه است و در طبقه اول آن اتاق‌های متعددی با تزئینات زیبا وجود دارد. در طبقه دوم نیز اتاق‌هایی برای استراحت و تفریح زنان خانواده قوام قرار داشت.
معماری باغ
معماری باغ نارنجستان قوام در شیراز، یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین باغ‌های ایرانی محسوب می‌شود که در زمینی به مساحت ۳۵۰۰ متر مربع قرار دارد و شامل یک عمارت اصلی، یک حسینیه و یک باغ است.
ورودی اصلی باغ
ورودی اصلی باغ نارنجستان قوام ، در ضلع جنوبی باغ واقع شده است. این ورودی باشکوه و زیبا، از دو بخش سردر و هشتی تشکیل شده است. سردر ورودی، با ارتفاعی حدود ۱۰ متر، از آجر ساخته شده و تزئینات آجرکاری زیبایی دارد. برپیشانی این سردر، کتیبه‌ای از سنگ مرمر سرخ‌فام شامل آیاتی از قرآن کریم و ابیاتی از آسوده، شاعر شیرازی، درباره بانی باغ و تاریخ احداث آن حک شده است. تاریخ بالای سردر، سال ۱۳۰۵ قمری را نشان می‌دهد که هم‌زمان با پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار است. در دو طرف سردر، دو طاق‌نمای کوچک قرار دارد که در هر یک از آنها، نقش یک سرباز قاجاری با تفنگ در دست، حجاری شده است.
درهای ورودی، از چوب ساج ساخته شده و برروی آنها، منبت‌کاری‌های زیبایی انجام گرفته است. پس ازعبور سردر، به‌‌هشتی باغ وارد می‌شویم. هشتی، فضایی هشت‌ضلعی است که نور آن از نورگیر بالای سردر تأمین می‌شود. در دو طرف هشتی، دو راهرو وجود دارد که به دو طرف باغ منتهی می‌شود.
آشپزخانه باغ
آشپزخانه باغ نارنجستان قوام در ضلع شرقی ساختمان واقع شده و شامل حیاطی کوچک، یک حوض و فواره سنگی و چندین اتاق است. در گذشته خدمه در این قسمت مستقر بودند. حیاط آشپزخانه باغ نارنجستان قوام با مساحت حدود ۱۵۰ متر مربع، فضایی دلنشین و سرسبز است. در وسط حیاط حوض کوچکی قرار دارد که با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزئین شده است. در وسط حوض، فواره سنگی زیبایی قرار دارد که آب را به اطراف می‌پاشد.
در سمت جنوب حیاط، ستون سنگی حجاری شده‌ای قرار دارد که به‌‌عنوان پایه‌ای برای گلدان استفاده می‌شود. اتاق‌های آشپزخانه باغ نارنجستان قوام در اطراف حیاط قرار گرفته‌اند. این اتاق‌ها در گذشته محل کار خدمه و پخت و پز غذا برای خانواده قوام بوده است. در این اتاق‌ها وسایل و تجهیزات مختلفی برای پخت و پز وجود داشته است، از جمله اجاق‌های بزرگ، دیگ‌ها و قابلمه‌های بزرگ، و ابزار و ادوات آشپزخانه. آشپزخانهٔ باغ نارنجستان قوام یکی از بخش‌های مهم این مجموعه تاریخی و نشان‌دهنده اهمیت غذا و آشپزی در فرهنگ ایرانی است.
حمام گچینه
حمام گچینه یکی از حمام‌های تاریخی شهر شیراز که درمجاورت باغ نارنجستان قوام ساخته شده است. این حمام از طریق یک تونل به باغ نارنجستان قوام راه پیدا می‌کند و به‌‌همین دلیل، به آن حمام نارنجستان نیز گفته می‌شود. حمام گچینه دارای بخش‌های مختلفی مانند گرمخانه، سربینه، میان‌در و خلوتی است. گرمخانه این حمام، بزرگ‌ترین بخش آن است و در آن، دو فضای اصلی وجود دارد که یکی برای استحمام مردان و دیگری برای استحمام زنان در نظر گرفته شده است.
سربینه حمام گچینه، فضایی است که قبل از ورود به گرمخانه، برای استراحت و تعویض لباس مورد استفاده قرار می‌گرفت. میان در حمام، فضایی است که بین سربینه و گرمخانه قرار دارد و برای عبور و مرور و استراحت استفاده می‌شد. خلوتی حمام نیز فضایی است که برای استراحت پس از استحمام مورد استفاده قرار می‌گرفت. حمام گچینه با تزئینات زیبای کاشی‌کاری و گچ‌بری، جلوه‌ای بسیار زیبا و چشم‌نواز دارد. کاشی‌کاری‌های این حمام، از جمله زیباترین نمونه‌های کاشی‌کاری دوره قاجاریه محسوب می‌شوند و نقوش مختلفی مانند گل و بوته، اسلیمی و ختایی را در بر می‌گیرند.
بهترین زمان بازدید
بهترین زمان برای بازدید از باغ نارنجستان قوام در شیراز، فصل بهار است. این باغ با درختان نارنج پوشیده شده و در این فصل پر از سرسبزی، طراوت، و زیبایی می‌شود. بی‌شک، تماشای مناظر بهاری باغ و تنفس در هوایی که از عطر بهارنارنج پر شده، لذت دیدار از این مجموعه را دوچندان می‌کند. بنابراین اگر می‌خواهید از این فضای زیبا بیشترین لذت را ببرید، فصل بهار بهترین زمان برای بازدید از باغ نارنجستان قوام است.
مسیرهای دسترسی
جاذبه‌های نزدیک باغ نارنجستان قوام
خانه زینت‌الملک، که به عنوان اندرونی عمارت قوام شناخته می‌شود، سال‌هاست که به موزه مشاهیر تبدیل شده است. این خانه متعلق به زینت‌الملک قوامی، دختر قوام، بوده و او در اینجا زندگی می‌کرده است. اگرچه شهرت این خانه به اندازه عمارت قوام نیست، اما از نظر زیبایی با آن برابری می‌کند. این خانه با معماری چشمگیر و جزئیات هنری‌اش، یکی از مکان‌های دیدنی و ارزشمند شیراز به شمار می‌آید.
سخن پایانی
در پایان باید گفت باغ نارنجستان قوام، علاوه‌بر زیبایی طبیعی، از نظر تاریخی نیز اهمیت زیادی دارد. این باغ، محل زندگی و فعالیت‌های بسیاری از رجال و بزرگان تاریخ ایران بوده است. اگر قصد دارید از این باغ زیبا دیدن کنید، توصیه می‌کنیم که در فصل بهار یا تابستان به این باغ بروید. در این فصل‌ها، درختان نارنج و پرتقال باغ، شکوفه می‌زنند و باغ را بهشتی روی زمین تبدیل می‌کنند. همچنین، می‌توانید در فصل پاییز از این باغ دیدن کنید. در این فصل، برگ‌های درختان نارنج و پرتقال به‌‌رنگ‌های زرد و نارنجی در می‌آیند و منظره‌ای خیره‌کننده را ایجاد می‌کنند.
سوالات متداول:
