در این مقاله از معرفی جاذبه های گردشگری تهران تصمیم گرفتیم تا باغ نگارستان که یکی از دیگر از مکان های فرهنگی و تاریخی پایتخت ایران است را مورد معرفی و بررسی قرار دهیم پس اگر برنامه تهرانگردی دارید تا انتهای این مقاله با مجله گردشرو همراه باشید
تهران پایتخت و بزرگترین شهر ایران است، واقع در شمال ایران. این شهر در استان تهران واقع شده و مرکز فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کشور است. تهران دارای جمعیت بسیار زیادی است و یکی از شهرهای پرتراکم جهان محسوب می‌شود.
شهر تهران در عصر قاجار عنوان پایتخت انتخاب شد و از آن زمان به‌عنوان مرکز اصلی حکومت، صنعت، تجارت و فرهنگ در ایران شناخته می‌شود. تهران دارای امکانات فراوانی از جمله مراکز تاریخی، فرهنگی، پارک‌ها، موزه‌ها و بازارهای متنوع است.
از جمله نقاط دیدنی تهران می‌توان به برج میلاد، موزه ملی ایران، گلستان کاخ، اشاره کرد. همچنین تهران دارای مسیرهای متروی عظیمی است که از جمله ویژگی‌های حمل و نقل عمومی شهر محسوب می‌شود.
برج میلاد نیز به‌عنوان یک نماد معاصر این شهر شناخته می‌شود. موزه‌ها، پارک‌ها و بازارهای تهران نیز جاذبه‌های گردشگری مهمی دارند.
تهران همچنین دارای سیستم حمل‌ونقل عمومی فراوانی است، از جمله متروی پرسرعت و اتوبوس‌های شهری که امکان دسترسی آسان به نقاط مختلف شهر را فراهم کرده‌اند. این شهر یک مرکز تجاری نیز محسوب می‌شود که در آن مراکز خرید معروفی نظیر مرکز خرید ایران‌مال و گالری میلاد واقع شده‌اند. ساکنان اصلی شهر تهران در طول تاریخ اغلب فارسی زبان بودند، اما با گسترش و رشد این شهر، افراد و گروه‌های مختلفی از اقوام مختلف مانند آذری، کرد، مازندرانی، گیلک، ارمنی، عرب، لر و غیره به تهران مهاجرت کردند. در حال حاضر، اکثر ساکنان تهران به زبان فارسی صحبت می‌کنند و بسیاری از آنها لهجه تهرانی دارند. با توجه به آمار سرشماری اخیر در سال ۱۳۹۵، جمعیت تهران به حدود ۸٬۷۳۷٬۵۱۰ نفر رسیده است و در ۲۲ منطقه شهری و ۳۷۴ محله مختلف زندگی می‌کنند.
اکثر ساکنان تهران اهل دین اسلام و شیعه هستند، اما اقلیت‌های یهودی، مسیحی، ارمنی و سنی نیز در این شهر ساکن هستند.
سوغات و صنایع دستی تهران ممکن است در مقایسه با برخی شهرهای دیگر کشور، چندان گسترده و غنی نباشند، اما تعدادی از محصولات محلی و جذاب وجود دارند که می‌توانند به عنوان یک یادگار خوب از این شهر شناخته شوند:
- پُشته دوزی، گلیم و جاجیم بافته ایلات تهران
- کارهای خراطی با چوب
- انواع جواهرات و زیورآلات، کیف و کفش چرمی، آثار شیشه‌ای، نمدمالی
تهران به عنوان پایتخت ایران دارای پارک‌ها و بوستان‌های زیبا و تنفس‌گاه‌هایی است که مردم شهر و گردشگران از آنها بهره‌مند می‌شوند. برخی از مهمترین پارک‌ها و بوستان‌های تفریحی تهران عبارتند از:
پارک ملت یکی از مشهورترین پارک‌های تهران است که در منطقهٔ شمال شرقی شهر واقع شده است. این پارک با مساحت بزرگ و امکانات متنوع، یک مقصد تفریحی و ورزشی برای ساکنان و بازدیدکنندگان پارک جنگلی لویزان یکی از مقاصد طبیعت زیبا در ایران است. این پارک در استان تهران واقع شده و محلی آرام برای گردش و تفریح در میان طبیعت بکر می‌باشد. با درختان سبز جلوه‌ای از زیبایی طبیعت را ارائه می‌دهد. دماها در تهران بسته به فصل و ماه تغییر می‌کنند. به طور کلی، دماهای زمستان از حدود ۵-۶ درجه سانتیگراد در شب به گاهی حدود ۱۸-۲۰ درجه سانتیگراد در روز متغیر می‌شوند. در تابستان‌ها دماها به بیش از ۳۵ درجه سانتیگراد می‌رسد. در این مقاله با باغ نگارستان اشنا میشویم .
باغ نگارستان، یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی شهر تهران است که با تاریخچه‌ای طولانی و زیبا، هزاران نفر از گردشگران را به خود جلب کرده است. این باغ با طراحی استثنایی، معماری زیبا و چشم‌اندازهای دلنشین، یک شاهکار در دل قلب پایتخت ایران به حساب می‌آید. در این مطلب، به بررسی جزئیاتی از تاریخچه، معماری و آثار هنری باغ نگارستان پرداخته و تجربه گردش در این مکان فوق‌العاده را برای شما به تصویر می‌کشیم.
دلیل نامگذاری باغ نگارستان
در دوران حکومت قاجار به رسم بوده که دیوارهای کاخ‌ها و ساختمان‌های مختلف با نقاشی و آینه‌کاری زیبا تزیین گردند. این تزیینات هنری به شکل‌ها و طرح‌های مختلف، زیبایی و فرهنگ هنری دوره قاجار را به نمایش می‌گذاشتند. باغ ییلاقی نیز به عنوان یکی از این اماکن با انواع مختلفی از نقاشی‌های دیواری به خصوص آثاری که تصاویر شاه و اعضای خانواده سلطنتی را نشان می‌دادند، زینت‌بخشی شد.
در واقع، به دلیل تعداد زیاد نقاشی‌های دیواری که به تصویر شخصیت‌های حاکمیتی از جمله: شاه و خانواده او پرداخته شده بود، مردم و مسئولان آن دوره این مکان را با نام “نگارستان” شناختند. این نامگذاری نه تنها به زیبایی‌های هنری موجود در باغ اشاره داشت، بلکه نمادی از نقش برجسته و حضور خانواده شاه در این فضا بود. این باغ نه تنها به عنوان یک مکان تفریحی بلکه به عنوان نمایشگاهی از هنر و فرهنگ دوران قاجار نیز شناخته می‌شود.
آشنایی با تاریخچه باغ نگارستان
فتحعلی شاه، یکی از پادشاهان دوره قاجار، با دستورات خود به ساخت باغ‌های فاخر در منطقه تهران پرداخت. یکی از این باغ‌ها، باغ موزه نگارستان نام دارد که به عنوان بزرگترین و مهمترین باغ دوران حکومت وی شناخته می‌شود. فتحعلی شاه امر به ساخت یک کاخ خارج از محدوده حصار طهماسبی و خارج از شهر تهران داد تا به عنوان اقامتگاه تابستانی برای خود احداث شود.
در آن زمان، باغ موزه نگارستان دارای وسعت بسیار زیادی بود. اما به دلیل وقایع سیاسی و تغییر کاربری‌هایی که در طول زمان رخ داد، وسعت این باغ کاهش یافت. این مکان در ابتدا دارای وسعت ۴۳,۲۰۰ متر مربع بود، اما در حال حاضر فقط ۱۱,۴۶۹ متر مربع از آن باقی مانده است.
با آراسته شدن ساختمان‌های مختلف این کاخ به وسیلهٔ نقاشی‌های زیبا و متنوع از دوران فتحعلی شاه و اعضای دربار او، تصمیم گرفته شد که به آن نام “نگارستان” داده شود. در این باغ، اقامتگاه‌هایی همچون تالار سلام، عمارت دلگشا، تالار قلمدان، و چندین حوض خانه به طراحی و اجرا درآمده بود.
در دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار، با طراحی حصار ناصری و توسعه شهری، باغ نگارستان به عنوان بخشی از شهر تهران شناخته شد. این امر سبب شد تا اهمیت سیاسی این باغ افزایش یابد و آن به مرکز فعالیت‌های فرهنگی مختلف در اختیار موسسات فرهنگی قرار گیرد.
زمانی که مظفرالدین شاه به قدرت رسید، تصمیم به ایجاد یک مدرسه با الگوی اروپایی گرفت. بنابراین، باغ نگارستان به سرپرستی نقاش برجسته به نام کمال الملک به مدرسه صنایع مستظرفه تبدیل شد. این مدرسه در زمانی کوتاه به پایان رسید و سپس اعتمادالدوله قراگوزلو، وزیر فرهنگ ایران در سال ۱۳۰۷، این باغ را به دارالمعلمین عالی تبدیل کرد. معمار مشهور روسی، نیکلای مارکوف، به عهده داشت تا مدرسه ای با رعایت سبک معماری قجری در این مکان احداث کند. این مدرسه با دو تالار بزرگ و ۱۶۴ اتاق در سال ۱۳۱۱ افتتاح شد.
در سال ۱۳۱۱، این مدرسه به نام دانشسرای عالی تغییر نام یافت و به مرکزی برای آموزش معلمان جهت تدریس در مدارس جدید ایران تبدیل شد. در سال‌های بعد، ساختمان‌های بزرگ دیگری به باغ افزوده شدند و آن به کتابخانه تبدیل گردید. مدیریت این کتابخانه به عهدهٔ پروین اعتماصی بود. برای بیش از نیم قرن، این مدرسه به عنوان مکانی برای تدریس و فعالیت‌های فرهنگی اشخاص مهمی همچون علی‌اکبر دهخدا، ملک‌الشعرای بهار، جلال همایی، بدیع‌الزمان فروزانفر، کاظم عصار، محمود حسابی و سایر بزرگان ادبی و هنری کشور مورد استفاده قرار گرفت.
وقایع رخ داده در باغ موزه نگارستان
در باغ موزه نگارستان، واقعه‌ها و حوادثی اتفاق افتاده که تاریخ را به چالش کشیده و در بعضی موارد، تلخی را به یادآوری کرده‌اند. این باغ، به عنوان شاهکاری از هنر باغبانی، نه تنها به عنوان تفرجگاهی برای شاهان دوران قاجار، بلکه به عنوان محلی که گواه و شاهد بر برخی اتفاقات تاریخی مهم بوده است، شناخته می‌شود.
یکی از واقعه‌های مهم و تلخ در باغ موزه نگارستان، قتل میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی است. محمدشاه قاجار، با صدور دستور قتل صدراعظم خود که یکی از بزرگترین اشخاص تاریخ ایران بود، به اجرای این دستور در باغ نگارستان پرداخت و قائم مقام فراهانی را در این مکان به قتل رساند. این حادثه نشان‌دهندهٔ سختی‌ها و مشکلات سیاسی و تاریخی آن دوره است.
همچنین، در این باغ، لحظات مهمی از تاریخ جشن گرفته‌شده است. تاج‌گذاری محمد میرزا و برگزاری مراسم عروسی ناصرالدین شاه، از جشن‌ها و مراسماتی هستند که در این مکان برگزار شدند و به یادگاری از زندگی سلطنتی در ایران تبدیل شده‌اند.
بنابراین، باغ موزه نگارستان با شاهد بودن بر واقعه‌های گوناگون، نقش مهمی در نگهداری و ثبت تاریخ ایران ایفا کرده و همچنان به عنوان یک جواهر در تاریخ‌نگار ملی باقی‌مانده است.
آشنایی با زیباترین باغ موزه ایران
باغ نگارستان، یکی از اماکن آرام‌بخش و پرصفا در قلب شهر تهران، جایی است که به آرامش و سبزی طبیعت می‌پردازید و با گذراندن چندین لحظه در آن، فاصله‌ای بین خود و شلوغی‌های پایتخت ایجاد می‌کنید. این باغ، نشانه‌ای از زیبایی و ارزش تاریخی دارد و در زمان حکومت دودمان قاجار به دستور فتحعلی شاه ساخته شد. فتحعلی شاه، یکی از پادشاهان دوران قاجار بود که به ساخت قصرها و باغ‌های شاهانه در تهران مشغول بود. این باغ به عنوان یکی از شاهکارهای هنری و معماری آن دوران به شمار می‌رود.
باغ نگارستان از جمله بزرگترین باغ‌های دوران قاجار است که در سال‌های ۱۲۲۲-۱۲۲۸ هجری قمری، به منظور ایجاد یک مرکز تفریحی و اجتماعی خارج از حومه شهر تهران احداث یافت. این قصر باغ در آغاز دوره‌ای از وسعت بسیار بزرگ برخوردار بود و به علت وقایع تاریخی مهمی که در قرن ۱۳ هجری قمری رخ داد، به‌ویژه قتل منشی و وزیر بزرگ آن دوره، میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد.
ادامهٔ مطلب باغ نگارستان با مرور زمان تحولات زیادی را پشت سر گذاشته و به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری تهران شناخته شده است. این باغ با الهام از طراحی‌های اروپایی و ایرانی، دارای بناها و باغچه‌هایی زیبا و منحصر به فرد است که باعث جلب توجه بازدیدکنندگان می‌شود. در فضای سبز باغ، انواع گل‌های زیبا و درختان سبز آرامش و شادابی را به همراه دارند.
باغ نگارستان همچنین به عنوان یک موزه با ارزش نیز شناخته می‌شود که در آن علاقه‌مندان می‌توانند با تاریخچه و هنر دوران قاجار آشنا شوند. وجود بناهای تاریخی همچون قصر نگارستان در این باغ، به بازدیدکنندگان فرصتی می‌دهد تا به سفری در زمان و فرهنگ خودرویی پرداخته و از زیبایی‌های هنر معماری قاجار لذت ببرند.
باغ نگارستان میدان بهارستان با فراهم آوردن فضاهای آرام و دلنشین، همچنان به عنوان یک نقطه تفریحی و فرهنگی محبوب در قلب تهران پابرجاست و ادامه بخشیدن به توسعه و حفظ این فضا، نقش مهمی در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان دارد.
بررسی بناهای باغ نگارستان
باغ نگارستان، در طول زمان، شاهد تخریب‌های فراوانی بوده است. وسعت اولیه این باغ ۴۳,۲۰۰ متر مربع بوده است که تا کنون تنها ۱۱,۴۶۹ متر مربع از آن باقی‌مانده است.
- اطلاعات موجود حاکی از آن است که:
سردر اصلی باغ در قسمت جنوبی آن واقع شده و دارای دو طبقه بوده است. طبقه بالا دارای سه اتاق و طبقه پایین دارای دو اتاق بوده است. خیابان شمالی جنوبی از سمت سردر به داخل باغ گسترده می‌شده و در امتداد آن اتاق‌های بسیاری با دیوارهای گچ‌بری زیبا و چشمگیر وجود داشتند. ورود به مرکز باغ، موقعیت بناهای اصلی این قصر را آشکار می‌کرد، و مهمترین آنها عمارت حوض‌خانه به نام دلگشا بود که در وسط این باغ قرار گرفته بود. تالار سلام پادشاهی نیز در این عمارت برگزار می‌شد و پرده‌های نقاشی مجلس سلام در دو طرف آن زیبایی به مراسم می‌بخشید.
در این باغ، علاوه بر عمارت دلگشا، تالارها و حوض‌خانه‌های متعددی وجود داشته است، از جمله تالار سلام و تالار قلمدان. تالار سلام در سمت شمالی قصر واقع شده و به مراسمات رسمی اختصاص داشته است. دیوارهای این تالار با نقاشی‌هایی از شاه، شاهزادگان، بزرگان، امرا، سفرا و حکومت زینت‌بخشیده شده بودند.
در وسط باغ، ساختمان‌های یک طبقه و حیات خلوت وجود داشته‌اند. در جنوب، تالار مصور حیات و در جبهه شمال غربی، حمامی با ستون‌های سنگی حجاری و دیوارهای منقش با سنگ‌های مرمر قرار داشت. این حمام به نام سرسره معروف بود و محل انجام قتل قائم مقام فراهانی نیز بوده است. ورودی باغ نیز شامل کشیک خانه و محل اقامت نگهبانان و خدمه بوده است.
تنها باقی‌مانده از دوره قاجاری این باغ حوض‌خانه است که اکنون به عنوان موزه هنرهای ملی خدمت می‌کند. باغ نگارستان امروزه به عنوان دانشسرای عالی شناخته می‌شود که شامل کتابخانه، فضاهای آموزشی و اداری، و فضای سبز است. این حوض‌خانه، تحت مدیریت معاونت راهبردی سازمان برنامه و بودجه، به موزه هنرهای ملی تبدیل شده است و نقاشی‌های ارزشمندی از هنرمندان معاصر در آن نگهداری می‌شود.
آشنایی با معماران و نقاشان باغ نگارستان
دیوارها و تالارهای باغ نگارستان همواره میزبان نقاشی‌های گوناگونی بوده‌اند و نام این باغ نیز به دلیل زیبایی و حضور هنر نقاشی شناخته شده است. فتحعلی شاه نیز به تصاویر شاهانه و چشمگیر علاقه زیادی داشت و بنابراین دستور داد تا نقاشان تصاویر او را در لباس‌های زربفت و مزین به گوهرهای گران‌قیمت به تصویر بکشند.
یکی از تصاویر مهم و ارزشمند باغ نگارستان، نقاشی صف سلام فتحعلی شاه است که در تالار سلام برجسته بود. حضور این تصویر نشان می‌دهد که باغ نگارستان جزء باغ‌ها و قصرهای شاهان دوره قاجار بوده است. این تابلو به دستور مظفرالدین شاه توسط مصورالملک به اندازه‌ی ویژه کشیده شد و در وزارت خارجه نصب گردید.
گفته می‌شود که محمد حسن خان، شاگرد صادق از نقاشان دوره کریم خان زند، در خلق شمایل‌های باغ نگارستان تأثیرگذار بود. معماران و نقاشان دیگری نیز مانند عبدالله خان معمار باشی، نقاش باشی و آقاجان اصفهانی در ساختار باغ نگارستان نقش داشته‌اند.
بهترین زمان بازدید از باغ موزه نگارستان
بهترین زمان برای سفر به باغ موزه نگارستان، زمانی است که طبیعت این فضا به بهترین شکل خود را نمایان می‌سازد، و این به وضوح در فصل بهار، به ویژه در ماه اردیبهشت، قابل مشاهده است. در این زمان، باغ موزه نگارستان همچون یک نمونه از بهشت روی زمین به یاد ماندنی می‌پردازد. جوانه‌زدن درختان و شکوفه‌های رنگارنگ که از همراهی با هوای معتدل به وجود می‌آیند، فضای این باغ را به یک مقصد بی‌نظیر برای گذراندن اوقات لذت بخش تبدیل می‌کنند.
همچنین، در فصل پاییز و ماه آبان، زمانی که برگ‌های درختان به رنگ‌های نارنجی، قرمز و زرد تغییر می‌کنند و زمین باغ با برگ‌های پاییزی پر شده، منظره‌ای دل‌انگیز از زیبایی طبیعت و تاریخ به وجود می‌آید. لذت از یک عصر پاییزی در باغ موزه نگارستان، به همراه نوشیدنی گرم در کافهٔ این باغ، تجربه‌ای فراموش‌ناپذیر را برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند. این زمان نیز به عنوان یک فصل دیگر با مناظر زیبا و خاطره‌انگیز از باغ موزه نگارستان شناخته می‌شود.
بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که باغ موزه نگارستان در هر فصلی از سال به دلیل زیبایی‌های خاص خود، بهترین زمان بازدید را ارائه می‌دهد و این زیبایی‌ها را نمی‌توان به یک ماه یا فصل خاص از سال محدود کرد.
آشنایی با نامداران باغ نگارستان
در طول بیش از نیم قرن گذشته، افراد برجسته و شناخته‌شده زیادی در زمینه باغ‌نگاری به تدریس و ترویج دانش در این حوزه پرداخته‌اند. این فردان بیشتر از اساتید و پژوهشگران در حوزه‌های علمی، ادبی و هنری بوده‌اند. نخستین جمعیت این اساتید شامل: شخصیت‌هایی چون ملک‌الشعرای بهار، کاظم عصار، علی اکبر دهخدا، بدیع‌الزمان فروزانفر، علی نقی وزیری، جلال همایی، سعید نفیسی، ابراهیم پورداود، غلامحسین صدیقی، پرویز خانلری، محمد معین، محمد ابراهیم باستانی پاریزی، علی‌محمد کاردان و محمود حسابی بوده است.
در یک گوشه از این باغ زیبا و در نزدیکی کتابخانه، می‌توانید تندیس‌هایی از برخی از مشاهیر بزرگ ایرانی را مشاهده کنید، که نمادی از ارتباط نزدیک این نام‌آوران با فرهنگ و تاریخ کشور خود دارند. این افراد با عطاء و الهام خود، نقش بسزایی در ارتقاء و ترویج هنر باغ‌نگاری در ایران داشته‌اند و ارثی ارزشمندی را به نسل‌های آینده ارسال کرده‌اند.
آشنایی با مجموعه‌های باغ نگارستان
مجموعه‌های باغ نگارستان، خزانه‌هایی ارزشمند از هنر نقاشی ایران در دوره قاجار را به تصویر می‌کشند.
در ادامه شما را با مجموعه‌های باغ نگارستان آشنا خواهیم کرد.
موزه کمال الملک
موزه کمال الملک، که به نام معروف‌ترین نقاش این دوره، محمد غفاری یا کمال الملک شناخته می‌شود، با اثرات زیبا و متنوع این هنرمند و شاگردان او آراسته شده است. تمامی تابلوها و آثار نقاشی این مجموعه در موزه‌ای بنام “کمال الملک باغ نگارستان” به نمایش گذاشته شده و بازدیدکنندگان را به سفری در دنیای هنر قاجاری دعوت می‌کند.
در این مجموعه، آثار هنرمندان برجسته‌ای همچون ابوالحسن صدیقی، آرشاک، اسکندر مستغنی، اسماعیل آشتیانی، جعفر پتگر، جمشید امینی، حسنعلی وزیری، حسین شیخ، حسینعلی مؤیدپردازی، رسام ارژنگی، رضا شهابی، رضا صمیمی، غلامعلی سیف ناصری، شوکت‌الملوک شقاقی، صدرالدین شایسته شیرازی، علی اصغر پتگر، علی رخساز، علی کریمی، علی محمودی، علی‌اشرف والی، علی‌اکبر صنعتی، علی‌اکبر نجم‌آبادی، علی‌اکبر یاسمی، عباس کاتوزیان، علی‌محمد حیدریان، عفت‌الملوک شقاقی، مارکار قرابگیان، محسن سهیلی، محمدعلی فروغی، محمود اولیا، مصطفی نجمی، مهدی تائب، مهدی سجادی، میرمصور ارژنگی، میشا (میکائیل) شهبازیان، ناصر شهبازی، هادی تجویدی، یحیی دولتشاهی، دوستعلی معیرالممالک و هوشنگ پیمانی، در کنار یکدیگر به نمایش گذاشته شده است.
این تحفه‌های هنری نه تنها شاهکارهایی از دوران قاجار هستند بلکه نشان‌دهنده تلاش و استعداد بی‌پایان هنرمندان این دوره در جلب ذائقه‌های هنری و تاریخی جامعه‌اند. باغ نگارستان به عنوان یک پنجره باز به گذشته، همواره درخشانی هنر ایران را در دل دل‌های بازدیدکنندگان خود باز می‌کند.
دیوار نگاره صف سلام فتحعلی شاه
دیوارنگارهٔ صف سلام فتحعلی‌شاه، یکی از نمونه‌های ناب و ارزشمند هنر دیوارنگاره در دوران قاجار است. در زمان فتحعلی‌شاه، خانه‌ای به نام عمارت شاهی در کنار حرم حضرت معصومه (س) ساخته شد و وقف‌نامه‌ای توسط کیکاوس میرزا، حاکم قم، تنظیم شد. این خانه شامل تالاری بود که نقاشی‌های بیش از صد تن از شاهزادگان قاجاری را به تصویر کشیده بود.
در سال ۱۳۳۸، در زمان آیت‌الله بروجردی و هنگام احداث مسجد اعظم قم، عمارت شاهی تخریب شد. قبل از تخریب، نقاشی‌ها با تکنیک خاصی توسط گروه ایزمئو ایتالیا از دیوار جدا شدند و به مقبره شاه سلیمان منتقل شدند.
در سفری در سال ۱۳۵۲، خاندان پهلوی نقاشی صف سلام را در مقبره شاه سلیمان صفوی مشاهده کردند. سپس در سال ۱۳۵۳، این نقاشی‌ها به موزه نگارستان در تهران منتقل شدند و در دپو مجلس شورای ملی قرار گرفتند. بخشی از نقاشی‌ها در موزه آستانه حضرت معصومه جا ماند و برخی در سال‌های بعد به کاخ گلستان منتقل شدند.
دیوارنگاره صف سلام فتحعلی‌شاه یکی از نادرترین و ارزشمندترین نقش‌مایه‌های دوران قاجار است. این اثر هنری به تعداد ۵۴ قطعه با تکنیک رنگ روغن روی بستر گچ ترسیم شده و از لحاظ فنی، تاریخی و سیاسی اهمیت دارد. نقاشی حاکی از وحدت و تنوع شاهزادگان قاجاری با جلوه‌های خاص فرهنگ و تاریخ ایران است و موجب القای افتخار و بزرگی حکومت آن دوره می‌شود.
جهانگیر ارجمند
جهانگیر ارجمند، یکی از هنرمندان برجسته ایرانی، مجسمه‌ساز حرفه‌ای است که در بخش موزه باغ نگارستان، یک مجموعه ارزشمند از مینیاتورهای مردم‌شناسی را به نمایش گذاشته است. این مجموعه بسیار زیبا و جذاب، در سال بهمن ۱۳۹۱ به عنوان هدیه‌ای ارزشمند از سوی ارجمند به باغ نگارستان دانشگاه تهران اهدا شد و پس از گذشت مدتی، در سال ۱۳۹۳، به نمایش عمومی گذاشته شد.
نکته جالب این مجسمه‌ها این است که ارجمند از موادی همچون یونولیت، کاغذ، مقوا، چوب و وسایل دورریختنی استفاده کرده و با استفاده از تیغ ریش تراشی، این آثار هنری دلنشین را با دقت و زیبایی بی‌نظیری ایجاد کرده است.
علاوه بر مجموعه مینیاتورها در باغ نگارستان، آثار دیگر ارجمند نیز در موزه صنایع دستی ولنجک به نمایش گذاشته شده است و برخی از آثارش در موزه‌ها و نمایشگاه‌های هنری آمریکا نیز قرار دارند. همچنین، بخشی از آثار او توسط سفارت آلمان خریداری و به این کشور منتقل شده‌اند و در آنجا نگهداری می‌شوند.
سردیس فردوسی
در سال ۱۳۱۳ شمسی، ۴۱۰ نفر از دانشجویان مقیم فرانسه تصمیم گرفتند تا به مناسبت شرکت در کنگره بین‌المللی فردوسی، سردیسی به نام این شاعر بزرگ ایرانی بسازند. هر یک از این دانشجویان برای حمایت از این ایده، مقداری بین ۲۰ تا ۱۰۰ فرانک اهدا کردند و جمعاً حدود ۱۵ هزار فرانک جمع‌آوری شد. با این حال، مبلغ جمع‌آوری شده کافی نبود و به همین دلیل لورنزی، مجسمه‌ساز مشهور فرانسوی، به ساخت این سردیس معنوی مشغول شد.
لورنزی، درخواست ابراهیم چهرازی، متخصص اعصاب و روان و نماینده دانشجویان، را پذیرفت و از او خواست که اشعاری از فردوسی را برایش بخواند تا از آن الهام گرفته و بهترین اثر را برای ساخت سردیس بیاندازد. پس از اتمام این مرحله هنری، سردیس با افتخار به کنگره بین‌المللی فردوسی ارسال شد و در محوطه دانشکده ادبیات دانشسرای عالی نصب گردید. از آن زمان تا به امروز، این اثر هنری به عنوان نمادی از ارتباط فرهنگی و همبستگی بین دانشجویان ایرانی و فرانسوی در همین مکان باقی‌مانده است.
محمود روح الامینی
محمود روح الامینی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، یکی از شخصیت‌های برجسته در حوزه علوم اجتماعی است. اثرات بی‌پایان ایشان در زمینه مطالعات جامعه‌شناختی و فرهنگی، در باغ نگارستان دانشگاه تهران به ویژه به وسیله مجموعه عکس‌های مردم‌نگاری ایشان، به نمایش گذاشته شده است. این مجموعه در سال ۱۳۹۰ توسط همسر ایشان، پروین مقدم، به این باغ موزه اهدا گردید.
عکس‌های سیاه و سفید محمود روح الامینی نمایانگر زندگی روستایی و مردمان کوه بنان کرمان است. این تصاویر زیبا و معنادار، مراحل مختلف زراعت از کاشت گندم تا برداشت آن را به تصویر می‌کشند. حفر قنات، کوبیدن خرمن، پاک کردن و وزن کردن گندم، همگی در این عکس‌ها به وفور دیده می‌شوند. این تصاویر به لحاظ مطالعات مردم‌شناسی و فرهنگی از اهمیت بالایی برخوردار هستند و نشان‌دهنده نحوه زندگی و فعالیت‌های این جامعه محلی است.
به عنوان یک ارث بزرگ، این مجموعه عکس‌ها نه تنها تاریخچه‌ای از زندگی این افراد را ثبت کرده، بلکه ارتباط نزدیک محقق با موضوعات مختلف جامعه‌شناختی را نیز بازتاب داده است. این نمایشگاه هنری نه تنها به عنوان یک محصول فرهنگی بلکه به عنوان یک آینه از واقعیت‌ها و زندگی ساده و زیبای مردم این منطقه، بر طبق لحاظ‌های مختلفی از جامعه‌شناسی مورد توجه قرار گرفته است.
ملک الشعرای بهار
ملک الشعرای بهار، ارزشمندترین نخستین شاعر ایران، با میراثی که از او باقی مانده، از جمله عکس‌های تاریخی، اسناد دیجیتال، دست‌نوشته‌ها و کتاب‌ها، یک میراث فرهنگی منحصر به فرد را در بر دارد. این گنجینه ارزشمند از زندگی و آثار این شاعر بزرگ، به عنوان هدیه‌ای ارزنده از فرزند گرامی ایشان، خانم چهرزاد بهار، به باغ نگارستان اهدا گردیده است. مجموعه ارزنده نمایانگر دوران‌های مختلف از جوانی تا میانسالی محمدتقی بهار است.
نقاشی‌های علی اسفرجانی
علی اسفرجانی، یکی از برجسته‌ترین هنرمندان هنرهای ملی و سنتی ایران، در حوزه‌های مینیاتور، تذهیب و معرق سوخت برجسته بوده است. مجموعه ای از تابلوهای مینیاتور و معرق چرم استاد علی اسفرجانی، که به تعداد ۱۸ تابلو محدود شده، به عنوان یک گنجینه بی‌نظیر از هنر و ذوق هنری، به موجب وصیت این هنرمند بزرگ، در سال ۱۳۸۶ توسط خانواده‌اش به مجموعه باغ موزه نگارستان اهدا شد. این مجموعه هنری در حال حاضر در تالار اختصاصی به نام وی در مجموعه نگارستان به نمایش گذاشته شده است.
تابلوهای سوخت و معرق علی اسفرجانی، نتیجه‌ی تکامل هنر جلدسازی و صحافی است و به عنوان یک هنر ظریف و با ارزش، در زمینه تزیین جلد کتاب‌های گران‌بها، تابلوهای زینتی و جلدهای قرآن مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
تالار منیر فرمانفرمائیان
منیر شاهرودی فرمانفرمائیان، یکی از نام‌آشنا‌ترین و برجسته‌ترین بانوان هنرمند ایران، به عنوان یک نقاش و جمع‌آوری‌کننده‌ی هنرهای مردمی شناخته می‌شود. او در حوزه‌های مختلفی از جمله آینه‌کاری، اشکال هندسی، نقش‌مایه‌ها و نقاشی پشت شیشه به‌کار برده و در طی چهار دهه گذشته، آثاری ارزشمند و مدرن خلق کرده است. سبک منیر فرمانفرمائیان نشات گرفته از ارتباطات عمیق با میراث فرهنگی کشورش و تجربه‌های هنری در شهر نیویورک دارد.
نخستین نمایشگاه انفرادی آثار منیر فرمانفرمائیان به عنوان اولین هنرمند ایرانی در موزه گوگنهایم برگزار شد. این مجموعه شامل ترکیبی از هنرهای مختلف از جمله نقاشی پشت شیشه، آینه‌کاری، خاتم‌کاری، هندسه اسلامی و طراحی معمارانه است. در سال ۲۰۱۵، آثار وی به نمایشگاهی در موزه گوگنهایم راه یافت و این اتفاق به عنوان یک دستاورد فرهنگی مهم در دنیای هنر ایران ثبت شد. تا به امروز، نمایشگاه‌هایی از آثار منیر فرمانفرمائیان در ایران، آمریکا، اروپا و خاورمیانه برگزار شده و این آثار در موزه‌هایی نظیر موزه هنر مدرن، موزه متروپلیتن و موزه گوگنهایم در نیویورک به نمایش گذاشته شده‌اند.
این مجموعه شامل ۵۱ اثر برگزیده از آثار این هنرمند است. سبک خاص او که ترکیبی از انتزاع هندسی، طرح‌های سنتی اسلامی و عناصر مدرن است، این اثار را به یک مرز بین فرهنگ‌های گوناگون و دوران‌های مختلف هنری می‌برد. ترکیب هنرهای سنتی نقاشی پشت شیشه، آینه‌کاری و اصول هندسه اسلامی با درک مدرن از هنر، به این آثار جاودانگی و ارزش منحصر به فردی بخشیده است.
اتاق کاشی ها
در ساختمان‌های باغ‌نگارستان، تزیینات معماری از قبیل کاشی‌کاری بسیار مورد استفاده قرار گرفته است، و به دلیل تخریب این ساختمان‌ها، اتاق کاشی‌ها می‌تواند یک نمایشگاه زنده از معماری این باغ باشد. این اتاق شامل یک مجموعه ارزشمند از کاشی‌ها و آرایه‌های تزیینی معماری است که اکثراً به قرن‌های ۱۳ تا ۱۴ هجری قمری تعلق دارند. این آثار اغلب مربوط به ازارها و سردرها هستند، و نقوش گیاهی زیبا با تکنیک‌های نقاشی زیر لعاب، معرق، و قالبی برجسته ساخته شده‌اند.
فرش‌ها و نقره‌های قلم زنی اهدایی غلامعلی ملول
نمایشگاه شامل یک مجموعه ارزشمند از نقره‌های قلم‌زنی است که به عنوان هدیه از غلامعلی ملول، هنرمند اراکی، به باغ موزه نگارستان اهدا شده است. این مجموعه شامل ۱۲۵ قطعه نقره با قلم‌زنی اصفهانی است که تاریخچه آنها به دوره قاجار بازمی‌گردد. وزن کل این قطعات نقره حدود ۱۹ هزار مثقال یا معادل ۸۰ کیلوگرم است و وزن اشیا فلزی، مفرغی، و مسی آن تقریباً ۲۵ کیلوگرم است.
علاوه بر این نقره‌های قلم‌زنی، در این مجموعه، ۱۳ عدد فرش نفیس ایرانی نیز از دوران قاجار تا معاصر به نمایش گذاشته شده است. این فرش‌ها در شهرهای کاشان، اراک، اصفهان و کرمان با دقت و حرفه‌ای بافته شده‌اند.
تابلوهای هنری فتح الله عباد
در موزه نگارستان، اثرهای هنری شاهکار و دیدنی استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، یعنی فتح الله عباد، به طراحی و نقاشی پرداخته است. این مجموعه شامل ۳۰ تابلو نفیس از آثار این هنرمند است که در این موزه به نمایش گذاشته شده است. در آغاز، این اثار در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران نگهداری می‌شدند، اما با همکاری مالی نادره حاجیان، خواهرزاده این استاد، به‌منظور حفظ و مرمت، به باغ نگارستان منتقل شدند. همچنین، خانه زیبای مسکونی فتح الله عباد که وقف دانشگاه تهران شده است، نیز توسط خواهر محترمش، بانو شریف عباد (رحمت الله علیها)، به دانشگاه اهدا شده است.
یادبود حافظ در شیراز
با ورود به باغ نگارستان و در نزدیکی ورودی این فضا، با یک یادبود زیبا از حافظ، شاعر بزرگ ایران، مواجه می‌شوید. این یادبود، جلوه‌ای زنده از ذهن و ادبیات این شاعر است و تجلی از ارتباط نزدیک هنر و ادبیات در این مکان فراهم آمده است.
نکات مهمی که پیش از بازدید از باغ موزه نگارستان باید در نظر داشته باشید
برای رفتن به باغ موزه نگارستان، بهترین انتخاب استفاده از وسایل نقلیه عمومی و مترو است. برای رسیدن به مقصد، شما باید از خط دو مترو استفاده کرده و در ایستگاه بهارستان پیاده شوید. پس از چند دقیقه پیاده‌روی در خیابان شریعت‌مدار رفیع، به ورودی شمالی باغ نگارستان می‌رسید.
ساعات کاری مجموعه موزه‌های باغ نگارستان از ساعت ۹ صبح تا ۶ عصر می‌باشد. محوطه باغ نیز از ساعت ۹ صبح تا ۱۰ شب باز است و کافه موجود در این محیط از ساعت ۹ صبح تا ۱۰ شب فعال است. رستوران باغ نگارستان نیز از ساعت ۱۲ ظهر تا ۵ بعدازظهر در خدمت شما عزیزان قرار دارد.
تعطیلات موزه‌های باغ نگارستان روز دوشنبه است. در این روز، تنها می‌توانید از فضای محوطه باغ و همچنین کافه و رستوران آن استفاده کنید.
ورودی برای استادان، دانشجویان و کارکنان دانشگاه تهران رایگان است، اما سایر بازدیدکنندگان باید بلیت ورودی را تهیه نمایند.
در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر یا هر گونه سوال، می‌توانید با شماره‌های زیر تماس بگیرید:
- باغ موزه نگارستان: ٣٣١١۹۵۸۶
- کافه روحی: ۳۳۹۰۰۱۳۸
- رستوران نگارستان: ۳۳۹۴۵۴۶۰
بهترین مسیر دسترسی به باغ نگارستان
به منظور دسترسی به باغ نگارستان تهران می بایست به میدان بهارستان در خیابان شریعتمداری بروید؛ لازم به ذکر است که بگوییم برای رسیدن به این باغ موزه هم مترو و هم اتوبوس شرایط مناسبی را فراهم آورده اند. برای رفتن با مترو از خط ۲ استفاده کنید و در ایستگاه بهارستان پیاده شوید. پس از بیرون آمدن از مترو تابلوی راهنما به سمت باغ نگارستان را خواهید دید، وارد خیابان دانشسرا شوید و بعد از چند دقیقه پیاده‌روی شما در باغ موزه نگارستان هستید. همانطور که در بالا هم گفتیم این باغ برای گذراندن یک عصر دلنشین در کنار دوستان گزینه ی بسیار خوبی محسوب می شود.
بازدید مجازی از باغ نگارستان
با تور مجازی زیر می‌توانید به پیاده‌روی در محوطه زیبای باغ موزه نگارستان بپردازید. این فیلم که به‌صورت ۳۶۰ درجه فیلم‌برداری شده، یکی از فیلم‌های تهیه شده توسط آقای میلاد موسوی است که با تهیه فیلم‌هایی از این دست و انتشار آنها در کانال خود، مخاطبان را به گردش مجازی در دیدنی‌های شهرهای مختلف دعوت می‌کنند. در این فیلم‌ها شما با کشیدن تصویر در حال پخش به جهت‌های مختلف می‌توانید انتخاب کنید که چه منظره‌ای را ببینید.
بهترین هتل‌های نزدیک به باغ نگارستان
اگر شما هم قصد دارید در یکی از هتل‌های نزدیک به باغ نگارستان اقامت کنید، منطقه مناسبی را برای اقامت انتخاب کردید. چرا که از این محله به راحتی می‌توانید به قسمت‌های دیگر شهر و جاهای دیدنی تهران نیز دسترسی داشته باشید. شما به راحتی می‌توانید هتل‌های تهران را که شامل هتل ۵ ستاره تهران و هتل ۴ ستاره تهران است را رزرو کنید و لذت یک اقامت به یادماندنی را در پایتخت تجربه کنید.
از جمله هتل‌های نزدیک باغ نگارستان، هتل‌های زیر است.
- هتل اسپیناس بلوار کشاورز تهران
- هتل اسپیناس پالاس تهران
- هتل پارسیان آزادی
- هتل استقلال تهران
- هتل ویستریا تهران
- هتل هما تهران
- هتل لاله تهران
جمع‌بندی
باغ نگارستان با تاریخچه عظیم، معماری خیره‌کننده، و آثار هنری ارزشمند، یکی از نقاط برجسته تهران است. این مکان نه تنها جلوه‌ی زیبایی در دل پایتخت ایران را به نمایش می‌گذارد بلکه فراخور آثار تاریخی و هنری خود، زوار و گردشگران را به سفری در عرصه زمان می‌کشاند. باغ نگارستان، جاذبه‌ای است که در کنار طبیعت زیبا و آثار تاریخی، داستانی از هنر و فرهنگ ایران را باز می‌کند و تجربه فراموش‌نشدنی گردش را برای هر بازدیدکننده فراهم می‌کند.
