در میان همه جاهای دیدنی شیراز، مسجد وکیل، مانند نگینی میدرخشد. این مسجد، با شکوه و عظمت خود، هر بینندهای را مجذوب میکند. کریم خان زند، بنیانگذار سلسله زندیه، مسجد وکیل را در شیراز بنا کرد. کریم خان، یکی از مشهورترین پادشاهان ایران، بهساخت بناهای زیبا و مجلل علاقه داشت. او در دوران حکومت خود، مجموعهای از بناهای تاریخی و فرهنگی در شیراز ساخت که مسجد وکیل یکی از مهم ترین آنها است. مسجد وکیل از لحاظ معماری، یکی از شاهکارهای دوره زندیه محسوب میشود. این مسجد، طرحی دو ایوانی دارد و دارای دو شبستان جنوبی و شرقی است. این مسجد، شاهد بسیاری از وقایع تاریخی بوده و در دورانهای مختلف، نقش مهمی در زندگی مردم شیراز ایفا کرده است.
معرفی مسجد وکیل
این مسجد با مساحتی بالغ بر ۲۷۰۰ متر مربع، در مرکز شهر شیراز و در کنار بازار وکیل قرار دارد. مسجد وکیل دارای دو شبستان بزرگ و کوچک، دو ایوان شمالی و جنوبی، یک گنبد بزرگ، دو گلدسته و یک صحن وسیع است. شبستان بزرگ مسجد با ۴۸ ستون سنگی یکپارچه مارپیچ، یکی از زیباترین شبستانهای مساجد ایران محسوب میشود.
منبر این شبستان نیز از سنگ مرمر یکپارچه ساخته شده و بهزیبایی تزئین شده است. مسجد وکیل با بهرهگیری از هنرهای معماری ایرانی، همچون کاشیکاری، آجرکاری، گچبری و حجاری، بهیکی از شاهکارهای هنر اسلامی تبدیل شده است. کاشیکاریهای هفترنگ و معرق این مسجد، با نقوش اسلیمی و قرآنی، جلوهای بینظیر به آن بخشیده است. مسجد وکیل در سال ۱۳۱۱ خورشیدی، با شماره ۱۹۹ در فهرست آثار ملی ایران بهثبت رسیده است.
نشانی مسجد وکیل و دسترسی به آن
این مسجد در خیابان طالقانی شیراز و در مجاورت بازار وکیل قرار دارد. برای دسترسی به مسجد وکیل میتوان از وسایل حمل و نقل عمومی مانند مترو، اتوبوس و تاکسی استفاده کرد. اگر با مترو به مسجد وکیل میروید، باید در ایستگاه زندیه از مترو خارج شوید. این ایستگاه در نزدیکی میدان شهرداری قرار دارد.
پس از خروج از ایستگاه مترو، باید به سمت خیابان پیروزی حرکت کنید. پس از طی مسافتی کوتاه، بهخیابان فرهنگ میرسید. اگر خیابان فرهنگ را تا انتها ادامه دهید، بهخیابان طالقانی میرسید. پس از رسیدن بهخیابان طالقانی، باید بهسمت راست بپیچید. مسجد وکیل پس از طی مسافتی کوتاه در سمت راست شما قرار خواهد گرفت. اگر از وسایل حملونقل عمومی استفاده میکنید، میتوانید از اتوبوسهای خط میدان ارم به میدان شهرداری استفاده کنید. اگر از خودروی شخصی استفاده میکنید، میتوانید از خیابان لطفعلی خان زند به سمت میدان شهرداری بروید و پس از رسیدن بهمیدان شهرداری، از خیابان استانداری به سمت مسجد و بازار وکیل حرکت کنید.
تاریخچه مسجد وکیل
مسجد وکیل یکی از شاهکارهای معماری دوره زندیه در شهر شیراز است که به دستور کریم خان زند، حاکم عادل و ساده زیست ایران، در سال ۱۱۸۷ هجری قمری ساخته شد. این مسجد در کنار بازار وکیل و حمام وکیل در مرکز شهر شیراز قرار دارد و از لحاظ هنری و معماری دارای اهمیت زیادی است.
مسجد وکیل دارای دو ایوان بزرگ شمالی و جنوبی است که با استفاده از تزئینات کاشیکاری، آجرکاری، مقرنسکاری و کتیبههای قرآنی بهزیبایی آراسته شدهاند. مسجد وکیل در طول تاریخ چندین بار بازسازی شده و همچنان بهعنوان یکی از نمادهای فرهنگ و هنر ایران باقی مانده است. این مسجد در سال ۱۳۱۱ خورشیدی به عنوان یکی از اولین آثار به فهرست میراث ملی ایران پیوست. در سالهای اخیر، مسجد وکیل مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و اکنون در وضعیت خوبی قرار دارد.
بخش های مختلف مسجد
ورودی مسجد از سمت شمال و از بازار وکیل است. این ورودی دارای دو لنگه در چوبی بزرگ با تزیینات کاشیکاری و مقرنسکاری است. بالای درها طاقنمای زیبایی وجود دارد که توسط کاشیهای هفترنگ با طرح گل و بوته تزیینشده و در میان آن کتیبهای بهچشم میخورد که نام فتحعلی شاه و حسینعلی میرزا با خط ثلث و آب طلاکاری، در مسجد وکیل بهچشم میخورد.
- صحن مسجد
صحن مسجد به شکل مستطیل و با ابعاد ۵۵ در ۱۱۰ متر است. این صحن دارای دو رواق در دو طرف شرقی و غربی است. رواق شرقی و غربی دارای طاقنماهای متعددی هستند که با مقرنسکاری و کاشیکاری تزیین شدهاند. در وسط صحن، حوض بزرگی قرار دارد که توسط چهار شیر سنگی احاطه شده است.
- شبستان بزرگ
شبستان بزرگ مسجد در قسمت جنوبی صحن قرار دارد. این شبستان دارای ۴۸ ستون سنگی یکپارچه است که با طرح مارپیچ حجاری شدهاند. سقف شبستان با طاقهای ضربی پوشیده شده است. در جلوتر شبستان، محراب و منبری از سنگ مرمر یک تکه با ۱۴ پلکان قرار گرفتهاند. کریم خان دستور داده بود این سنگ از مراغه به شیراز آورده شود.
- شبستان شرقی
شبستان شرقی مسجد وکیل در قسمت شرقی صحن قرار دارد. این شبستان بهعنوان مکان نماز خواندن زنان استفاده میشود و دارای ۱۲ ستون سنگی است. سقف شبستان با طاقهای ضربی پوشیده شده است. در قسمت جلوتر شبستان، محراب کوچکی وجود دارد.
طاق نماهای غربی و شرقی
طاق نماهای غربی و شرقی مسجد، یکی از زیباترین و چشمنوازترین بخشهای این مسجد هستند. این طاق نماها به صورت قرینه در دو طرف حیاط مسجد قرار گرفتهاند و با کاشیکاریهای خیرهکننده و کتیبههای زیبا تزئین شدهاند. در هر یک از این طاق نماها، ۱۱ طاق نما کوچکتر وجود دارد که با کاشیهای هفت رنگ و معرق تزئین شدهاند. این کاشیها با طرحهای متنوع و رنگهای زنده، جلوهای بینظیر به طاق نماها بخشیدهاند.
در پیشانی هر یک از طاق نماهای کوچک، اسامی خداوند به زیبایی نوشته شده است. در طاق نما ششم شرقی، نیمی از یک آیه قرآنی نوشته شده است که در طاق نما ششم غربی، نیم دیگر آن نوشته شده است. این دو آیه قرآنی، بیانگر وحدت و پیوند میان دو بخش غربی و شرقی مسجد هستند. طاق نماهای غربی و شرقی مسجد وکیل، یکی از شاهکارهای معماری ایرانی هستند که ذوق و هنر ایرانیان را نشان میدهند.
سخن پایانی
این مسجد، مانند نگینی در قلب این شهر زیبا میدرخشد و شکوه و عظمت خود را به رخ میکشد. ما ایرانیان، باید قدردان این میراث ارزشمند باشیم و از آن محافظت کنیم. بازدید از مسجد وکیل شیراز، فرصتی برای آشنایی با تاریخ و فرهنگ ایران و قدردانی از تلاشهای گذشتگان برای ساخت چنین بنای باشکوهی است. امیدواریم در آینده نیز شاهد درخشش این نگین ارزشمند در قلب شهر شیراز باشیم.
